It's a man's world

Je kunt niet in Iran zijn geweest en niets schrijven over de manier waarop mannen en vrouwen (samen)leven. We realiseren ons tegelijkertijd heel goed dat de samenleving van Iran meerdere lagen kent en dat je als toerist slechts de buitenste laag leert kennen. De informatie die we opdoen tijdens onze ontmoetingen geeft een inkijkje in de lagen eronder, maar is niet volledig. Zo hebben we zelf veel gezien en veel gesproken met mensen over de man-vrouw verhouding, maar je zou nog veel langer in Iran moeten zijn en in het perzisch vertrouwelijke gesprekken moeten voeren om een volledig beeld te krijgen. Na al deze nuanceringen toch een poging.

Iran is (hoe verrassend) een men-country. Er gelden verschillende regels voor mannen en vrouwen. Het meest opvallende verschil is de verplichting voor vrouwen om hun hoofd te bedekken en om zich in sommige situaties (bezoek moskee, graftombe) volledig te bedekken (chador). Naast het bedekken van het hoofd zijn vrouwen verplicht mantels te dragen die de billen en bovenbenen bedekken. Ook in de hete zomer is dit verplicht, daarover horen we verschillende vrouwen klagen. Deze dresscode geldt ook voor vrouwelijke toeristen: na 4 weken is zelfs Annemieke handig geworden in het niet laten hangen van de sjaal/hoofddoek in het eten of in de (hurk)W.C.
Op het dragen van deze kleding wordt op heilige plekken toegezien door mannen en vrouwen met een plumeau: 'onzedige' kleding of gedrag wordt bestraft met een tikje met de plumeau.
Mannen daarentegen lopen rond in overhemden (de meeste keurig gestreken) met korte mouwen.

Een ander verschil tussen mannen en vrouwen is dat vrouwen achter een ranzig gordijn de W.C.'s in moeten en mannen niet. De vrouwen W.C. is overigens altijd de verst weg gelegen, met de kleinste ruimte. Ook zijn de gebedsruimten voor vrouwen vele malen kleiner dan die voor de mannen. In een moskee zitten vrouwen achter een gordijn, terwijl de mullah bijna in rechtstreeks contact staat met de mannen. Overigens zijn de ruimten voor de vrouwen vaak wel het gezelligst met veel geklets en krioelende kinderen.

Al eerder gaven we aan dat in de metro en bus een apart gedeelte voor mannen en vrouwen is. Aangezien het vrouwengedeelte vele malen kleiner is dan het mannendeel, hebben we het zien gebeuren dat er regelmatig vrouwen niet meer meekonden, terwijl de bus in zijn totaliteit niet vol was. Mannen staren naar vrouwen in de metro, leunend over het hekje dat de scheiding tussen beide gedeelten aangeeft. Op ons komt dit nogal vreemd over, maar is het eigenlijk niet logisch dat dit gebeurt, juist omdat het niet mag? Andere mannen geven Pieter in de metro de ruimte om Annemieke te beschermen. Waartegen, vragen wij ons af.

Vrouwen mogen niet fietsen of zelf brommer rijden naar het werk of universiteit, mannen wel. Vrouwen mogen alleen fietsen op speciaal aangegeven plekken. Maar rondjes fietsen om een vijver heeft natuurlijk weinig nut.

Vrouwen mogen niet met hun mannen zwemmen in bijvoorbeeld de Kaspische Zee. Gevolg is dat je mannen in zwembroek en vrouwen met mantel en hoofddoek in het water ziet. Maar eigenlijk mag zelfs dat niet: vrouwen moeten achter een gordijn zwemmen, gescheiden van de mannen.

In restaurants krijgen alleen mannen een menukaart (uiteraard stak Annemieke daar iedere keer een stokje voor), maar vervolgens krijgen zij ook altijd de rekening wat dit weer enigszins compenseert.

Misschien nog wel het meest bizar is het feit dat er bij de universiteit aparte ingangen voor mannen en vrouwen zijn, waarbij de vrouwen aan een grondige inspectie onderworpen worden. In onze ontmoetingen hebben meiden aangegeven door de controle op hoofddoek (niet teveel haar laten zien), make-up (niet te uitbundig) en de lengte van de mouwen (niet te kort) vooral afgeleid te worden van waar het om gaat: de studie. Overigens helpt het bij de studie ook niet dat de overheid regelmatig websites 'wegfiltert'.

In de omgang tussen mannen en vrouwen ondervinden mensen ook hinder. Zo mag je geen ijsje eten met iemand van het andere geslacht, als het niet je vader, broer of echtgenoot is. Dit betekent niet dat er niet 'gedated' wordt: de tuinen maar ook de parken op de bergen zitten vol met stelletjes die proberen ongezien wat tijd met elkaar door te brengen. Belangrijk, want samenwonen voor het huwelijk is not-done.

Met name in de grote steden zie je vrouwen die de randen van de regels opzoeken. Zelf rijdend in grote auto's doen ze met hun modieuze zonnebrillen, make-up en sjaals die bijna afzakken van het hoofd, aan als filmsterren. Vaak dragen ze mantels die in stijl en kleur onze mode ver vooruit zijn. Juist deze wijze van omgaan met de verplichte kledingvoorschriften, maakt dat we ons afvragen hoe moslima's die uit overtuiging voor bedekking kiezen, tegen de verplichte hoofddoek aankijken. Al helemaal als je je probeert voor te stellen hoe lachwekkend een groep europese of japanse toeristen eruit ziet die zich fanatiek probeert aan te passen aan de dresscode van Iran. Helaas hebben we dit niet kunnen vragen aan moslima's: dat is een laag dieper Iran in waar je als passant niet zomaar terecht komt.

Ondanks bovenstaande kunnen we niet zeggen dat vrouwen onderdanig zijn. Zowel in taxi's als in winkels hebben we regelmatig de indruk dat er gebeurt wat de vrouw wil.
Vrouwen pakken de ruimte die ze krijgen. In de bazaars is de meest sexy lingerie te koop. Met hoge hakken, (soms overdadige) make-up, vele kleuren nagellak en neuscorrecties (naar schatting 30% van de jongeren) pakken ze de vrijheid die hen rest en geven ze kleur aan hun eigen identiteit.