The circle of life

India is een land waar vele godsdiensten op vele manieren worden beleefd en beleden. Was de Taj Mahal in Agra een islamitische plek waar de graftombe doet denken aan de vorm van een moskee, in Khajuraho komen we weer een hele andere goddelijke verering tegen. Dit dorp staat vol met tempels met daarop allerlei erotische afbeeldingen, die zijn geplaatst tussen verschillende Hindu goden. De meest merkwaardige sexuele standjes (als in de kama sutra) worden hier afgebeeld. Trots vermelden de bordjes bij de tempels dat de soldaten van deze stad, als ze niet naar het slagveld waren gestuurd, steeds bezig waren met het uitproberen van nieuwe standjes. Getuige de hoeveelheid afbeeldingen, moet het hier een vrolijke bedoeling zijn geweest. Of toch niet? De zogenaamde handstand-stand biologeert ons nog het meest en lijkt ons verre van comfortabel en prettig. In het tempelcomplex zelf is het in ieder geval wel prettig toeven. Het geheel ligt er keurig bij in een fraai onderhouden park. We slenteren er een paar uurtjes rond en dan hebben we het wel gezien, net als twee chileense meiden die we de dag daarvoor hebben ontmoet in de trein. Verbaasd en min of meer teleurgesteld vertellen ze ons dat ze alles al hebben gezien in één ochtend. Wij hebben daar minder moeite mee, want nu kunnen we de middag doorbrengen aan het zwembad van ons hotel. Ondanks dat wij overnachten in een middenklasse overheidshotel, ligt het zwembad er mooi bij. Dat is vooral te danken aan de badmeester. Het lijkt er wel op of hij een soort ere zaak van zijn werk heeft gemaakt. Het is waarschijnlijk het schoonste zwembad waar we ooit in gezwommen hebben en de tuin er omheen is uiterst verzorgd. Alle perkjes zijn mooi aangeharkt en alle bloemetjes worden met zeer veel liefde verzorgd. We hebben zelfs het idee dat de beste man het gras knipt met schaar en vergrootglas. Het is een fraaie tegenstelling die we wel vaker zien in India. Daar waar je denkt: hier kunnen we even lekker genieten, is het er vaak toch te ranzig, en als je denkt: dit wordt niets, dan wordt je verrast.

Deze schone en verzorgde ontspanning kunnen we wel even gebruiken ter voorbereiding op Varanasi. De heilige stad aan de Ganges (The Life Line of India), of Mother Ganga zoals de indiërs zelf zeggen. Want wordt in Khajuraho nog min of meer en wellicht het ontstaan van het leven gevierd en vereerd, in Varanasi draait het vooral om het leven zelf en, uiteindelijk, ook om het einde van het aardse bestaan. Met het nemen van een bad in de Ganges spoelt een Hindu al zijn zonden van het leven weg, terwijl een crematie aan de Ganges er voor zorgt dat de levenscirkel van reïncarnatie wordt doorbroken en de ziel rechtstreeks naar de hemel gaat.

De rituelen vinden plaats aan de ghats, die in wezen enorme kades zijn met trappen naar het water. Wij hadden gerekend op hectische en overbevolkte taferelen, maar het tegendeel blijkt waar. We wandelen langs alle ghats en nemen deze wereld in alle rust in ons op. Hoewel wij al hadden gelezen dat het nemen van foto's bij crematies niet is toegestaan, vergissen we ons als we een foto maken van een bepaald tafereel dat later bij een crematie blijkt te horen. Een van de (toevallige) omstanders laat nogmaals weten dat dit toch echt niet kan, maar dat als we hem tien rupees geven, we onze zonden alsnog kunnen afkopen. In plaats daarvan bieden we liever ons verontschuldigingen aan en vervolgen onze weg.

Al lopend merken we dat deze plek weliswaar een zeer heilige status heeft, maar dat zulks niet direct is af te leiden uit alle activiteiten die hier plaatsvinden. Want aan de ghats gaat het dagelijks leven gewoon door. In plaats van een heilig bad wassen velen zich hier uitbundig met water en zeep, en niet alleen mensen. Sommige families geven hun hondje ook een flinke sopbeurt en boeren laten hun hele kudde koeien eens lekker afkoelen in het water. En inderdaad, even verder op doet een huisvrouw rustig de was. De natte was wordt vervolgens gedroogd op een ghat die die dag niet in gebruik is. Zo vindt iedereen zijn weg en is het ook hier 'life as usual'. En dus spelen de kinderen cricket aan de Ganges. Dat geeft deze heilige plek iets heel toegankelijks. Je hebt niet het gevoel dat je in de gaten wordt gehouden of allerlei geloofsregels overtreedt. Het verschijnen van een openbaar toilet helpt daar ook bij. Eén van de ghats is die dag in gebruik als WC en mensen doen rustig in het openbaar hun behoeften. Het komt ons toch wat oneerbiedig over. Maar even verderop heeft de boer zijn koeien inmiddels weer op het droge. En nadat ook de koeien de trappen voor de gelegenheid omtoveren tot hun openbare toilet sjokt de boer met zijn koeien weer rustig de nauwe steegjes achter de ghats in. Alles en iedereen sjouwt in al deze smeerboel ook zelf weer door de nauwe steegjes. Hier wordt het dus pas echt ranzig.

Toch voelen bepaalde figuren uit de westerse wereld zich blijkbaar aangetrokken tot deze benauwde omgeving, want er zijn nog al wat logeermogelijkheden hier. Het klinkt misschien iets cliché maar het zijn inderdaad van die types met rasta haar en een gitaar (en soms zelf met een baby). Of ze hebben zich gekleed in een oranje gewaad en kijken vanaf de ghats de hele dag over het water en zingen liedjes. Zelf zullen ze hier helemaal op hun plek zijn, terwijl wij toch het idee hebben dat ze de weg behoorlijk kwijt zijn geraakt.

Wij blijven liever met beide benen op de grond, maar niet uitsluitend op het droge. We huren een bootje om de ghats vanaf het water te bekijken. Zowel bij zonsopkomst als later bij zonsondergang. Dat is een bijzondere ervaring. 's Morgens in alle vroegte en nog in het donker zien we eerst een enorme stoet pelgrims richting de Ganges trekken. Zij zijn op weg naar hun heilige bad. En vanuit ons bootje zien we er inderdaad velen het koude water inzakken. Ondertussen verdampt de ochtendnevel en laat de zon het water roze kleuren. 's Avonds daarentegen zijn de crematies in volle gang. Ons bootje tuft rustig langs een brandstapel waar een stoffelijk overschot wordt verbrand. De as die overblijft wordt vervolgens aan de Ganges meegegeven. Bij sommige ghats liggen enorme stapels met brandhout en aan de waterrand worden de lijken eerst behandeld met het heilige water van de Ganges. De familie staat er omheen en viert de gang naar de hemel met veel dans en opzwepende drummuziek. Wij kijken van een afstandje toe en zien hoe de lijken op de brandstapels worden gelegd en verworden tot as. Maar het stemt ons niet verdrietig. Want de dood is hier weliswaar alomtegenwoordig, maar niet zonder eerbied. Wij kunnen niet veel anders doen dan een brandend kaarsje offeren aan de Ganges ter ere van de Circle of Life.